Kwa kipindi cha miaka mingi, bila kupiga chuku kuhusu jambo hili, mamlaka jijini New York ililemaza vitufe vya udhibiti ambavyo wakati fulani viliendesha taratibu za taa za kusaidia watu wanaotembea kwa miguu kuvuka barabara jijini. Walikuwa wameamua kwamba saa zinazotumia kompyuta karibu zilifanya kazi vyema zaidi. Kufikia mwaka wa 2004, chini ya vitufe 750 kati ya 3,250 ndivyo vilisalia vikifanya kazi. Hata hivyo, serikali ya jiji haikuondoa vitufe vilivyolemazwa—wakitaja kubonyeza mara nyingi hadi kubonyeza bila mafinikio.

Mwanzoni, vitufe hivi vilisalia kwa sababu ya gharama ya kuviondoa. Lakini ilitokea kwamba hata vitufe visivyofanya kazi vilitekeleza lengo fulani. Watu wanaotembea kwa miguu wanaobonyeza kitufe huenda wasivuke barabara kabla ya kibonzo cha kijani kutokea, anavyodai Tal Oron-Gilad kutoka Chuo kikuu cha Negev, nchini Israeli. Ambaye amesomea tabia za watu wakati wa kuvuka barabara, anashikilia kwamba watu hutii zaidi mifumo ambayo inajifanya kuzingatia mchango wao.

Vitufe visivyofanya kazi vinaleta athari ya kupumbaza ya namna hii kwa sababu watu wanapenda kuhisi kuwa na udhibiti wa mifumo wanayotumia, anavyodai Eytan Adar ambaye ni mtaalamu wa mwingiliano baina ya binadamu na kompyuta katika Chuo kikuu cha Michigan, Ann Arbor. Dr. Adar anasema kwamba wanafunzi wake husanifu programu zilizo na kitufe cha "hifadhi" ambacho hakina kazi nyingine kando na kuwahakikishia watumiaji ambao hawajui kwamba mibofyo yao huhifadhiwa kiotomatiki. Anasema, lifikirie kama mguso wa kupumbaza ili kukabiliana na hali ya ulimwengu tulivu wa mashine inayotufanyia kila kitu.

Huo ni mtazamo mmoja. Lakini, angalau katika uvukaji wa barabara, vitufe pumbaza vinaweza pia kuwa na changamoto. Ralf Risser, mkuu wa kitengo cha FACTUM, taasisi ya Kiviena ambayo inatafanya utafiti wa masuala ya kisaikolojia katika mifumo ya trafiki, anakubali kwamba watu wanaotembea kwa miguu wanapotambua kuwepo kwa vitufe pumbaza na kusababisha wao kuchukia hali yao ya udanganyifu, sasa hali hii inazidi manufaa ya vitufe vivyo.

Katika muda wa miaka mingi, bila kujalishwa sana na hatua waliyoichukua, mamlaka katika jiji la New York lililemaza vitufe vingi ambavyo wakati fulani vilitumiwa kudhibiti taa za kusimamisha magari ili watembeaji miguu waweza kuvuka barabara jijini. Waliamua kuwa vifaa vya kuweka muda vya kompyuta ndivyo vilivyofanya kazi vyema zaidi takribani nyakati zote. Kufikia 2004, vitufe chini ya 750 kati ya 3,250 vilivyokuwepo ndivyo vilivyokuwa vikifanya kazi. Serikali ya jiji hata hivyo haikuondoa vitufe vilivyokuwa vimelemazwa hivyo basi watu wengi waliendelea kuvibonyeza hata kama hawakuona tofauti yoyote.

Mwanzoni, vitufe hivi viliendelea kuwepo kwa kuwa kulikuwa na gharama ya kuviondoa. Lakini ilitokea kwamba hata vitufe ambavyo havikufanya kazi vinaweza kufaa kwa madhumuni fulani. Watembeaji miguu ambao hubonyeza kitufe wana uwezekano mdogo wa kuvuka barabara kabla ya ishara ya kijani kibichi kutokea, kama anavyosema Tal Oron-Gilad wa Chuo Kikuu cha Ben-Gurion kilicho Negev, Israel. Kutokana na masomo yake ya mienendo ya binadamu, anasema kuwa watu huwa tayari kutii mfumo ambao huonekana kukubali walichouamrisha kufanya.

Eytan Adar, mtaalamu wa maswala yanayohusiana na namna watu wanavyotumia kompyuta anasema kwamba vitufe ambavyo havifanyi kazi huwa na athari kama hizi za kipozauongo kwa kuwa watu hupenda kuhisi kuwa wana udhibiti wa mifumo wanayoitumia Dkt. Adar anasema kuwa wanafunzi wake mara nyingi huunda programu zilizo na kitufe cha “hifadhi” ambacho hakina kazi yoyote isipokuwa kuwahakikishia watumiaji ambao hata hawajui kwamba waliyoyacharaza huhifadhiwa kiotomatiki hata wasipoyahifadhi wenyewe. Hebu tafakali, anasema kwamba mbofyo huu wa kudanganya watu ni mzuri kwa wanadamu ambao wameshazoea kufanya kazi na mashine.

Huo ni mtazamo mmoja. Lakini aghalabu katika vivukio vya barabara, vitufe vya kipozauongo vinaweza pia kuwa na athari hasi. Ralf Risser, mkuu wa FACTUM, ambayo ni taasisi iliyoko Vienna ijishughulishayo na utafiti wa maswala ya kisaikolojia katika mifumo ya trafiki, anasema kwamba utambuzi wa watembeaji miguu kuwa vitufe hivi vipo, na maudhi yatokanayo na vitufe hivyo kuwadanganya, sasa ni zaidi ya manufaa yake.

Ndani ya miaka mingi, bila kujisumbua sana, mamlaka za New York yalizima vitufe-dhibiti vingi ambavyo wakati fulani viliendesha taa za vivuko vya waenda kwa miguu jijini. Walishaamua kuwa vidhibiti muda vinavyoendeshwa kwa kompyuta, karibu kila wakati vilifanya kazi vizuri zaidi. Hadi 2004, vitufe chini ya 750 kati ya 3,250 vilibakia vikifanya kazi. Serikali ya jiji, hata hivyo, haikuviondoa vitufe vilivyokuwa vimeshazimwa – vikivutia vidole visivyo na idadi kuvibonyeza bila faida yoyote.

Mwanzoni, vitufe vilibakia kwa sababu ya gharama ya kuviondoa. Lakini ikatokea kwamba hata vitufe visivyofanya kazi vina faida fulani. Waenda kwa miguu wanaobonyeza kitufe wana uwezekano mdogo wa kuvuka kabla ya mtu wa kijani kutokea, anasema Tal Oron-Gilad wa Chuo Kikuu cha Ben-Gurion cha Negev, kule Israeli. Akiwa ameshachunguza tabia kwenye vivuko, anasema kuwa watu wana utayari wa kutii mfumo unaoelekea kutilia maanani kile wanachofanya.

Vitufe visivyofanya kazi vinazalisha matokeo kipozauongo ya aina hii kwa sababu watu hupenda wazo la udhibiti juu ya mifumo wanayoitumia, anasema Eytan Adar, mtaalamu kuhusu kuathiriana kati ya wanadamu na kompyuta kutoka Chuo Kikuu cha Michigan, Ann Arbor. Dkt Adar anasema kwamba wanafunzi wake kwa kawaida hubuni maunzilaini yenye kitufe cha “hifadhi” cha kubofya ambacho hakina kazi nyingine zaidi ya kuwapa uhakika wale watumiaji ambao hawajui kuwa kila ugusaji wao wa vitufe hata hivyo unahifadhiwa kiotomati. Fikiria juu ya hilo, anasema, kama mguso wa ukarimu mdanganyifu kukabili ubaridi wa asili wa ulimwengu wa mashine.

Huo ni mtazamo mmoja. Lakini, angalau kwenye vivuko vya barabara, vitufe vipozauongo vinaweza pia kuwa na upande mbaya. Ralf Risser, mkuu wa FACTUM, taasisi ya Kiviena inayoshughulika na masuala ya kisaikolojia katika mifumo ya barabarani, anadhania kuwa waenda kwa miguu kutambua kuhusu uwepo wake, na chuki inayozalishwa dhidi ya ule udanyanyifu, sasa vinazidi manufaa.

Baada ya miaka mengi kupita, bila ya kuleta fujo kuhusu hiyo, wenye mamlaka wa New York waliondoa vibonyezi vingi vyakudhibithi mwangaza wakuvukia barabara za wapita njia katika jiji. Waliamua kwamba, upimaji wa muda kupitia tarakalishi, kwa mara nyingi hufanya kazi vyema. Mwaka 2004, chini ya 750 ya vibonyezi hivo 3,250 zilibaki zikifanya kazi. Serikali ya jiji haiku, walakini, ondoa vibonyezi ambazo hazifanyi kazi—ambazo zinavutia vidole vingi kubonyeza bure.

Mwanzoni, vibonyezi vilibaki kwa ajili ya gharama ya kuziondoa. Lakini iligunduliwa ya kwamba vibonyezi ambazo hazifanyi kazi pia zina manufaa. Wapita njia ambao hubonyeza vibonyezi sio rahisi kwao kuvuka kabla ya mtu wa kijani kutokezea, anasema Tal Oron-Gilad wa Chuo kikuu cha Ben-Gurion huko Negev, Israeli. Kwa kusoma tabia katika uvukaji, aliona ya kwamba watu hutii kwa urahisi utaratibu ambao unasemekana kufuata mchango wao.

Vibonyezi ambazo hazifanyi kazi zinatoa hali sawa na madawa ya kutuliza akili kwa vile watu hupenda kujiona kuwa na uwezo wa kudhibiti mifumu wanayotumia, anasema Eytan Adar, mtaalamu wa uhusioano kati ya tarakalishi na binadamu katika chuo kikuu cha Michigan, Ann Arbor. Dkt. Adar anadokeza ya kwamba wanafunzi wake mara nyingi huunda programu yenye kibonyezo cha “hifadhi” ambacho hakina matumizi ila kufariji watumizi ambao hawajui ya kwamba uandishi unahifadhiwa kiotomatiki kivyovyote vile. Wazia jambo hili, anasema, kama kipimo cha ufadhili wa udanganyifu kupambana na ubaridi wakawaida wa dunia ya machine.

Hio ni njia moja ya maoni. Lakini, katika uvukaji wa barabara angalau, vibonyezo vya matibabu ya kutiliza akili zinaweza pia kuwa na kasoro. Ralf Risser, mkuu wa FACTUM, taasisi ya Vienna ambayo inasomea hali za kisaikologia katika mifumo ya trafiki, inatambua ya kwamba wapita njia kutambua uwepo wake, na kuchukizwa na udanganyifu, sasa umezidi manufaa zake.

Kwa kipindi cha miaka mingi, bila kuchanganyikiwa kubwa juu yake, mamlaka ya New York yamezimwa vifungo vingi vya kudhibiti ambavyo vilikuwa vinaendesha taa za kuvuka kwa jiji la jiji. Wakati wa kompyuta, waliamua, karibu daima walifanya kazi vizuri. By 2004, chini ya 750 ya 3,250 vifungo hivyo waliendelea kazi. Serikali ya jiji haifai, hata hivyo, kuchukua vifungo vya walemavu mbali-kuhesabiwa vidole vingi isitoshe.

Awali, vifungo viliokolewa kwa sababu ya gharama za kuondosha. Lakini ikawa kwamba vifungo visivyo na kazi hutumikia kusudi. Wahamiaji wanaofunga kifungo hawana uwezekano mkubwa wa kuvuka mbele ya mtu wa kijani, anasema Tal Oron-Gilad wa Chuo Kikuu cha Ben-Gurion ya Negev, nchini Israeli. Baada ya kujifunza tabia wakati wa kuvuka, anasema kuwa watu wengi hutii kwa urahisi mfumo ambao unapaswa kuzingatia pembejeo zao.

Vifungo visivyofanya kazi huzalisha madhara ya placebo ya aina hii kwa sababu watu kama hisia ya udhibiti wa mifumo wanayoyotumia, anasema Eytan Adar, mtaalam wa mwingiliano wa kompyuta katika Chuo Kikuu cha Michigan, Ann Arbor. Dk Adar anasema kwamba wanafunzi wake wanaunda programu ya kawaida kwa kifungo clickable cha "kuokoa" ambacho haina jukumu kingine kuliko kuwahakikishia watumiaji hao ambao hawajui kuwa vituo vyao muhimu huhifadhiwa moja kwa moja. Fikiria juu yake, anasema, kama kugusa kwa udanganyifu mzuri ili kukabiliana na baridi ya asili ya ulimwengu wa mashine.

Hiyo ni mtazamo mmoja. Lakini, wakati wa kuvuka barabara angalau, vifungo vya placebo pia vinaweza kuwa na rangi nyeusi. Ralf Risser, mkuu wa FACTUM, taasisi ya Viennese ambayo inasoma mambo ya kisaikolojia katika mifumo ya trafiki, inaona kuwa wahamiaji wa ufahamu wa kuwepo kwao, na chuki kwa sababu ya udanganyifu, sasa inazidi faida.