Адной з праводных тэм нашага часу, прынамсі, у развітых краінах, з’яўляецца пошук цішыні: пошук настойлівы, але марны. Вэрхал на дарогах, безупынны гуд тэлефонаў, аб’явы ў аўтобусах і цягніках, тэлевізары, што равуць нават у пустых офісах, – уся гэта тлумная кананада не ведае канца. Чалавецтва знясільвае сябе шумам, і яно ж прагне цішыні: у бязлюдных мясцінах, на марскіх разлогах альбо ў самотных кутках людзі шукаюць спакою і засяроджання. Алэн Карбэн (Alain Corbin), прафесар гісторыі, піша са свайго прыстанку ў Сарбоне, а Эрлінг Каге (Erling Kagge), нарвежскі даследнік, – са сваіх успамінаў пра пусткі Антарктыды, куды абодва спрабавалі ўцячы.

І ўсё ж, як адзначае Карбэн у сваёй “Гісторыі цішыні” (Histoire du silence: de la Renaissance à nos jours), у нашы дні шуму, відаць, не на шмат больш, чым было раней. Да вынаходніцтва пнеўматычных шын брукаваныя вуліцы гарадоў перапаўняў аглушальны ляскат жалезных абадоў на колах і падкоў. Да добраахвотнага ўсамотнення людзей у мабільных тэлефонах аўтобусы і цягнікі гулі ад размоў. Газеты не ляжалі нямым стосам на прылаўках, але іх прадаўцы рэкламавалі свой тавар на ўвесь голас, як і гандляры вішнямі, фіялкамі ды свежай скумбрыяй. У тэатрах і опэрах не змаўкалі крыкі ўхвалення і абурэння. Нават на вёсцы былі чуваць песні сялян за цяжкай працай. Больш не чуваць.

Змяніўся не столькі ўзровень шуму, на які наракалі і папярэднія стагоддзі, колькі ўзровень тлуму, што займае месца, якое магло б належыць цішыні. І тут вынікае яшчэ адзін парадокс: калі цішыня ўсё ж адваёўвае свае – у нетрах сасновага лесу, у голай пустыні ці ў раптоўна знелюднелым пакоі, – яна хутчэй пужае, чым радуе. І ў гэтай вусцішы вуха мімаволі чапляецца за любы гук – будзь то патрэскванне агню, птушыны пошчак ці шэпт лістоты, – які б уратаваў яго ад неведзі пустаты. Людзі хочуць цішыні, але не і так моцна.

Лейтматыў эпохі, прынамсі ў развітым свеце, гучыць так: людзі прагнуць цішыні і не могуць яе знайсці. Гукі дарожнага руху, няспынны піск тэлефонаў, галасавыя абвесткі ў аўтобусах і цягніках, тэлевізары, уключаныя нават у пустых офісах, – усё гэта бясконцая шумавая атака і пагроза для нашай канцэнтрацыі. Чалавечая раса знясільвае сябе шумам ды імкнецца да цішыні – ці то на прыродзе, ці то на шырокіх прасторах акіяну або на нейкім выездзе, прысвечаным цішыні і канцэнтрацыі. Французскі прафесар гісторыі Ален Карбэн піша пра гэта са свайго прытулку ў Сарбоне, а нарвежскі падарожнік Эрлінг Каге апісвае прасторы Антарктыды, дзе абое спрабавалі знайсці зацішак.

І ўсё ж імаверна, што сёння шуму не болей, чым раней, як падкрэслівае Ален Карбэн у сваёй кнізе «Гісторыя цішыні». Да вынаходніцтва пнеўматычных колаў гарадскія вуліцы поўніліся аглушальным грукатам абабітых металам колаў і конскіх капытоў. Да добраахвотнай самаізаляцыі з дапамогаю мабільных тэлефонаў аўтобусы і цягнікі поўніліся размовамі. Прадаўцы газет не пакідалі сваіх тавараў у маўклівым стосе, а прыцягвалі пакупнікоў крыкам, як і прадаўцы ягад, кветак і свежай рыбы. Выступы ў тэатры і оперы суправаджаліся воклічамі і свістам. Нават у сельскай мясцовасці сяляне спявалі, выконваючы цяжкую працу. Сёння яны ўжо не спяваюць.

Змяніўся не столькі ўзровень шуму, на які скардзіліся і ў мінулых стагоддзях, колькі ўзровень нашай канцэнтрацыі і аб'ём раздражняльнікаў, што займаюць прастору, куды магла б пранікнуць цішыня. Вымалёўваецца іншы парадокс: калі цішыня сапраўды атачае нас – у нетрах хвойнага лесу, пасярод пустэльні, у раптоўна спусцелым пакоі, – яна нярэдка пужае, а не супакойвае. Падступае страх; вуха інстынктыўна шукае любы гук – ці то трэск вогнішча, ці то спевы птушак, ці то шум лісця на вятры, – які выратуе ад неспазнанай пустэчы. Людзі хочуць цішыні, але не занадта.

Прага людзей да цішыні і немагчымасць яе спатоліць — адметнасць нашага часу, прынамсі ў развітых краінах. Грукат транспарта, няспынныя званкі тэлефонаў, абвесткі адпаведна навейшым тэхналогіям ў цягніках і аўтобусах, галашэнне тэлеэкранаў нават у пустых офісах — ўсё гэта торгае і ўвесь час адбірае ўвагу. Чалавечая раса сама сябе знясільвае шумам і імкнецца да супрацьлеглага: ў бязлюдныя мясціны на зямлі, ў абшары акіяну альбо ў рэтрыты, самотныя сховішчы, дзеля спакою і канцэнтрацыі. Прафэсар гісторыі Ален Карбэн (Alain Corbin) піша са свайго сховішча ў Сарбоне, а нарвежскага падарожніка Эрлінга Кагэ (Erling Kagge) натхняе перажытае ў пустэчах Антарктыкі, — у кожнага свае шляхі ўцёкаў ад гоману.

І ў тым жа часе, як адзначае А.Корбэн ў “Гісторыі цішы”, магчыма, цяпер ўжо больш няма такога шуму, які быў раней. Да з’яўлення пнэўматычных шын гарадскія вуліцы напаўняліся аглушальным стукатам мэталёвых колаў і падкоў па бруку. Да цяперашняй самаізаляцыі людзей з іх мабільнымі тэлефонамі салоны цягнікоў і аўтобусаў гудзелі ад галасоў людзей, якія размаўлялі адзін з адным. Гандляры газетамі не давалі свайму тавару ляжаць бязгалосай купай, а як мага гучней расхвальвалі яго, гэдак жа як і разношчыкі вішняў, фіялак і свежай скумбрыі. У тэатрах і опэрах хаатычна змешваліся ўхвальныя воклічы і галёканне незадаволеных гледачоў. Нават у вясковай мясцовасці сяляне спявалі за працай. Цяпер жа яны так не спяваюць.

А вось што насамрэч змянілася, так гэта не столькі ўзровень шуму, на які людзі таксама скардзіліся і ў папярэднія стагодздзі, колькі ўзровень раздражнення і збянтэжанасці, якія запаўняюць прастору там, дзе можа запанаваць ціша. Тут вымалёўваецца іншы парадокс: калі знікае тлум — ці то ў хваёвых гушчарах, ці то ў голай пустэльні, ці то ў раптоўна апусцелым пакоі, — гэта часцяком прыносіць больш неспакою, чым прыемнасці. Падкрадаецца жах; вуха інстынктыўна спрабуе ўлавіць хоць які гук — трэск вогнішча, шчабятанне птушак альбо шапатанне лістоты, — што заўгодна, каб толькі пазбавіцца ад гэтай невядомай пустэчы. Людзі жадаюць цішыні, але не настолькі.

Цiшыня. Увесь свет, па меньшай меры развiтыя краiны, хвалюе цiшыня. Людзi прагнуць цiшынi, шукаюць яе i не знаходзяць. Роў дарожнага руху, бясконцы звон тэлефонаў, гукавыя аб’явы ва аўтобусах i паяздах, тэлевiзары, працуючыя нават у пустых памяшканнях – гэта бясконцая крынiца шуму i трывожнасцi. Чалавек страчвае сябе ў шуме i сумуе па яго супрацьлегласцi – ў лесе, на прасторы акiяна або ў адасобленых месцах, дзе пануе цiшыня i канцэнтрацыя. Алан Корбiн, прафесар гiсторыi, напicау пра свой прытулак у Сарбоне, Эрлiн Кэдж, нарвежскi даследчык, распавеу ў сваiх успамiнах пра прастору Антарктыкi, куды абодва спрабавалi сбегчы.

I усе ж, як вызначае спадар Корбiн у «Гiсторыi цiшынi», шуму зараз не больш, чым было раней. Пакуль не з’явiлiся пнеўматычныя шыны, гарадскiя вулiцы поўнiлicя аглушальным ляскам металу на колах i падковах, якiя грукалi аб камянi дарог. Пакуль не з’явiлiся мабiльныя тэлефоны, аўтобусы i паязды поўнiлiся размовамi. Прадаўцы газет не стаялi моўчкi каля свайго тавару, а рэкламавалi яго ў поуны голас, як гэта рабiлi таксама прадаўцы вiшань, фiялак i свежай скумбрыi. Тэатр i опера поўнiлiся хаатычнымi воклiчамi весялосцi i незадаволеннасцi. Нават у вёсцы сяляне спявалi падчас тяжкай працы. Зараз яны больш не спяваюць.

У параунаннi з папярэднiмi стагоддзямi змянiўся не ўзровень шуму, а ўзровень трывожнасцi, той трывожнасцi, якая пранiкаеўнаш розум у месцах, дзе пануе цiшыня. I тут з’яўляецца другi парадокс: у цiхiх месцах - у глыбiнi сасновага лесу, у голай пустынi, у раптоуна пустым пакоi – цiшыня нярвуе, а не задавальняе. Цiшыня палохае; вуха спрабуе пачуць што-небудзь: шыпенне агню, выклiкi птушак цi шум лiсця, што-небудзь, што выратуе ад гэтай невядомай пустаты. Людзi прагнуць цiшынi, але не так моцна, як iм здаецца.

Тэма эпохi, па меншай меры, у развітых краінах свету у тым, што людзі прагнуць цішынi і не могуць знайсці. Грукат руху, бесперапынныя званкі тэлефонаў, лічбавыя аб'явы ў аўтобусах і цягніках, равучыя тэлевізары нават у пустых офісах - наносяць непапраўную шкоду здароўю і рассейваюць ўвагу. Чалавечая раса высільвае сябе шумам і цягнецца да працілеглага - няхай ў лясных нетрах, у бязмежным акіяне або ў якім-небудзь адасобленым месцы, напоўненым цішынёй і канцэнтрацыяй. Ален Корбен, прафесар гісторыі, піша аб гэтым са свайго прытулку ў Сарбоне, а Эрлінг Кагге, нарвежскi даследчык, у сваіх успамінах аб ледзяной пустэчы Антарктыкi, дзе абодва спрабавалі ўратавацца ад шуму.

І ўсё ж, як г-н Корбен падкрэслівае ў "Гісторыі цішыні", то ў цяперашні час, мабыць, не больш шуму, чым было раней. Да пнеўматычных шын, гарадскія вуліцы напаўняліся аглушальным ляскам колаў з металічнымі абадамі і цоканнем конскіх падкоў па бруку. Да добраахвотнай ізаляцыі з мабільнымі тэлефонамі, аўтобусы і цягнікі гулі ад размоў. Прадаўцы газет не пакідалі свае тавары як нямы стос, а рэкламавалі на ўсё горла, гэтак жа як і гандляры вішнямі, фіялкамі і свежай скумбрыяй. Тэатры і опера былі хаосам воклічаў радасці і незадаволенасці. Нават у вёсках, сяляне спявалі падчас цяжкіх работ. Цяпер яны не спяваюць.

Што сапраўды змянілася, дык гэта не столькі ўзровень шуму, на які таксама скардзіліся і ў мінулых стагоддзях, колькі ўзровень адцягнення увагі, які займае прастору, што магла запоўніць цішыня. Але тут з'яўляецца яшчэ адзін парадокс, таму што калі яна яе запаўняе - ў гушчары сасновага лесу, у голай пустыні, у нечакана апусцелым пакоі - то часцей аказваецца больш прыгнятальнай, чым жаданай. Закрадаецца жах, вуха інстынктыўна да ўсяго прыслухоўваецца - да трэска вогнішча, спеваў птушак або шапацення лісця, да ўсяго, што выратуе ад гэтай невядомай пустаты. Людзі прагнуць цішыні, але не настолькі моцна.

Тое, як людзі шукаюць цішыні ды не знаходзяць яе, стала, прынамсі ў развітых частках свету, тэмай стагоддзя. Грукат машын, бесперапынныя тэлефонныя званкі, электронныя аб’явы ў аўтобусах ды цягніках, гул тэлевізараў навату пустых офісах бясконца атакуюць ды адцягваюць увагу. Чалавечы род знясільвае сябе шумам і прагне яго супрацьлегласці – хоць бы ў ў дзікіх лясах, у шырокім акіяне або на нейкай выспе, дзе можна засяродзіцца ў спакоі. Элэйн Корбін, прафесар гісторыі, піша з свайго прыбежышча ў Сарбоне, а Эрліг Кагэ, нарвежскі даследчык, з сваёй памяці ў далінах Антарктыкі, куды абодва спрабавалі збегчы.

І ўсё ж, паказвае Корбін у "Гісторыі цішыні”, сёння, напэўна, не болей шуму, чым раней. Да з’яўлення шын, гарадскія вуліцы запаўняў аглушальны ляск металічных колаў і падкоў аб брукаванку. Да добраахвотнай самаізаляцыі ў мабільных тэлефонах, у аўтобусах і цягніцах гудзеі размовы. Прадаўцы газет не складвалі свой тавар у нямыя кучы, а найгучнейшым чынам рэкламавалі яго, як гэта рабілі прадаўцы вішань, фіялак і свежай скумбрыі. Тэатр і опера поўніліся воклічамі падтрымкі да абурэння. Нават па вёсках нястомна спявалі сяляне. Сёння ўжо не спяваюць.

Змяніўся ня столькі ўзровень шуму, на які скардзіліся і ў папярэднія стагоддзі, колькі тое, як ён адцягвае ўвагу, напаўняючы сабой прастору і не даючы ўварвацца ў яе цішыні. Тут з’яўляецца яшчэ адзін парадокс, бо калі яна ўрываецца – у глыбіні хваёвага лесу, у голай пустыні, у раптам вызваленым пакоі – часта апынаецца, што яна хутчэй трывожыць, чым супакойвае. Падпаўзае страх, слых істынктыўна чапляецца хоць за што-небудзь, шыпенне агню, голас птушкі ці шопат лісця, які выратуе яго ад гэтай невядомай пустэчы. Людзі хочуць цішыні, але не настолькі.

Тэма ўзросту, па меншай меры, у развітым свеце, заключаецца ў тым, што людзі прагнуць цішыні і не могуць яе знайсці.Выццё трафіку, бесперапынны гукавы сігнал тэлефонаў, аб'явы ў аўтобусах і цягніках, тэлевізары, які гарлапаняць нават у пустых офісах, - гэта бясконцы абстрэл і адцягненне ўвагі. Чалавечая раса высільвае сябе шумам і прагай да сваёй супрацьлегласці - няхай гэта будзе ў дзікай прыродзе, у шырокім акіяне або ў нейкім адасобленым месцы, прысвечаным цішыні і канцэнтрацыі. Ален Корбін, прафесар гісторыі, піша са свайго прытулку ў Сарбоне, а Эрлінг Кагге, нарвежскі даследчык, успамінае аб адходах Антарктыды, куды абодва спрабавалі ўцячы.
І ўсё ж, як паказвае г-н Корбін ў яго “Гісторыі бязмоўя”, верагодна, не існуе больш шуму, чым было раней. Перад з'яўленнем пнеўматычных шын вуліцы горада былі напоўнены аглушальным звонам колаў у металічнай аправе і падкоў на каменнай дарозе. Перад добраахвотнай ізаляцыяй у мабільных тэлефонах, аўтобусы і цягнікі "звінелі" ад размоў. Прадаўцы газет не пакідалі свае тавары ў нямой кучы, але рэкламавалі іх голасна, у кампаніі з прадаўцамі вішань, фіялак і свежай скумбрыі. Тэатр і опера былі цэнтрам стыхіі воклічаў радасці і асвістання. Нават у сельскай мясцовасці сяляне спявалі, выконваючы нудную цяжкую працу. Праўда цяпер яны ўжо не спяваюць.
Тое, што змянілася, - гэта не столькі ўзровень шуму, пра які скардзяцца папярэднія пакаленні, але і ўзровень адцягнення, якое займае прастору, куды можа ўварвацца цішыня. Такім чынам вымалёўваецца яшчэ адзін парадокс, таму што, калі цішыня ўрываецца – калі вы можаце быць у глыбіні хваёвага лесу, у аголенай пустыні, у нечакана пустым пакоі - гэта часцей палохае, чым вітаецца. Страх пасяляецца ў душы; вуха інстынктыўна спрабуе зачапіцца за што заўгодна, няхай гэта будзе свіст або крык птушкі, або шум лісця, які можа выратаваць вас ад гэтай невядомай пустаты. Людзі хочуць цішыні, але зусім трошкі.